Matowanie
dwoma wieżami
Najprościej
mata daje się dwoma wieżami. Końcowa pozycja przedstawiona jest na
diagramie Nr 1.
Nr 1
Wieże
rozprawiły się z królem bez jakiejkolwiek pomocy. Taki mat nazywa
się liniowym. Matowanie odbywa się na skraju szachownicy.
Ale jak zmusić
króla do odejścia z centrum na krawędź szachownicy?
Nr 2
Króla spycha
się kolejnymi szachami, po liniach lub rzędach, przy czym jedna z
wież (przemiennie) odcina mu drogę ucieczki.
1. Wh3 Ke4
2. Wg4+ Kf5
Ustępując,
król napada na wieżę. Wieża musi odejść po tej linii jak można
najdalej od króla, żeby znów nie ulec napaści.
3. Wa4 Ke5
4. Wh5+ Kd6
5. Wa6+ Kc7
6. Wh7+ Kb8
Cel jest
osiągnięty, król jest na krawędzi szachownicy, dalej uciekać nie
ma gdzie. Wieża przenosi się na drugą stronę szachownicy.
7. Wg6 Kc8
8. Wg8#
Wrócimy
troszeczkę (diagram Nr 3): zamiast 3. ...Ke5 czarne mogły zagrać
3. ...Kg5. Wtedy białe miałyby jeszcze krótszą drogę do
zwycięstwa.
Nr 3
1. Wf3! ...
Najważniejsze
- to jak najszybsze zepchnięcie króla na skraj szachownicy,
obojętnie jaki, poziomy czy pionowy.
1. ... Kg6
2. Wg4+ Kh5
3. Wfg3 Kh6
Matuje dowolna
z wież, według gustu szachisty.
Zatrzymajmy
się jeszcze na jednej pozycji (diagram Nr 4), jaka pojawiła się
wcześniej.
Nr 4
Tutaj graliśmy
Wg6, ponieważ pole a8 nie jest dostępne dla wieży. Ale jeśli ruch
przypadałby na czarne, to zmuszone byłyby odejść królem i
oswobodzić wieży drogę z a6 do a8. Powstaje pytanie: czy nie można
przekazać czarnym kolejności ruchu, zachowując wszystkie wygody
położenia? Okazuje się, że można. W tym celu białe powinny
wykonać wyczekujący ruch,
nie zmieniający istoty pozycji. Jest wiele takich ruchów, na
przykład dowolny ruch królem. Pozostałe znajdziecie łatwo sami.
Przekazanie
kolejności ruchu to jeden z ważniejszych sposobów walki,
zmuszający przeciwnika do pogorszenia swojej pozycji.
W
tych przypadkach, kiedy atak dwóch wież podtrzymuje ich król,
matowe pozycje powstają nie tylko na skraju szachownicy (diagram Nr
5).
Nr 5
1. Wg4 ...
Wieża odcina
królowi ucieczkę do centrum. Jeśli teraz 1. ...Kb3, to 2. Wh3+ Ka2
3. Wa4#.
1. ... Kd3
2. We1! ...
Zmusza króla
do powrotu na poprzednie miejsce.
2. ... Kc3
3. We3#
Matowanie
jedną wieżą
Sama wieża
nie poradzi sobie z nieprzyjacielskim królem. W najlepszym przypadku
może go "postraszyć" szachami, a i to z pełnego szacunku
oddalenia. Zadanie rozwiązuje się tylko we współpracy z własnym
królem (diagram Nr 6).
Nr 6
1. Wh4 Ke5
2. Ke2 Kf5
3. Ke3 Ke5
Król nie chce
dobrowolnie odstępować: właśnie teraz powstała pozycja, na jaką
trzeba zwrócić szczególną uwagę. Jak tylko król stanie
naprzeciw króla, wieża uzyskuje szachem możliwość zepchnięcia
nieprzyjaciela o jeden rząd.
4.
Wh5+ Kd6
5.
Ke4 ...
Ważny
moment. Biały król staje przeciw czarnemu o ruch skoczka. Jeśli
czarne zagrają 5. Ke6 to znów powstanie pozycja korzystna dla dania
szacha wieżą po rzędzie.
5.
... Kc6
6.
Kd4 Kb6
7.
Kc4 ...
Prześladowanie
trwa. Czarne mają niewielki wybór. Jeśli król odejdzie na a6, to
po Wb5 będzie odcięty na skrajnej linii. To znaczy, że czarne znów
muszą wejść w nieprzyjemne sąsiedztwo z białym królem. Historia
powtarza się.
7.
... Kc6
8.
Wh6+ Kd7
9.
Kc5 Ke7
10. Kd5 Kf7
11. Ke5 Kg7
12. Wf6 Kh7
13. Kf5 Kg7
14. Wa6 Kf7
15. Wa7+ Ke8
Król,
jak hokeista przyparty do bandy, jest odcięty na skraju szachownicy.
Następuje ostatnia faza walki. Mata daje się tym samym sposobem co
zepchnięcie.
16.
Kf6 Kd8
17.
Ke6 Kc8
18.
Kd6 Kb8
19.
Wc7 Ka8
20.
Kc6 Kb8
21.
Wh7 Ka8
22.
Kb6 Kb8
23.
Wh8#
Jest
ekonomiczniejszy sposób wygrania: króla trzeba odciąć i w
poziomie (rzędzie) i w pionie (linii) - diagram Nr 7.
Nr
7
1.
Wd4! Kb5
2.
Kd3 Kc5
3.
Kc3 Kb5
4.
Wc4 ...
Przestrzeń
życiowa czarnego króla wciąż zmniejsza się. Ruch po ruchu był
zmuszony odstąpić na skraj szachownicy, a teraz będzie zepchnięty
do narożnika.
4.
... Kb6
5.
Kb4 Ka6
6.
Wc6+ Ka7
7.
Kc5 Kb7
8.
Kb5 Ka7
9.
Wc7+ Ka8
10. Kc6 Kb8
11. Kb6 Ka8
12. Wc8#
Matowanie
hetmanem
Hetman
może działać przy matowaniu jak wieża, ponieważ włada również
jej właściwościami, ale dzięki swej potędze może także
samodzielnie zepchnąć nieprzyjacielskiego króla na skraj
szachownicy. Jednak aby dać mata, nawet mu potrzebna jest pomoc
własnego króla. W jednych pozycjach współpracujący król odbiera
przeciwnikowi najbliższe pola, w innych - broni własnego hetmana.
W
tworzeniu sieci matowych hetman nie ma równych sobie. Dzięki swym
nadzwyczajnym możliwościom przewyższa wszystkie pozostałe bierki.
Jednak z tej samej przyczyny, może przekroczyć dopuszczalne
granice, i dlatego hetmanem należy kierować ze szczególną uwagą.
Jedną
z metod matowania z użyciem hetmana jest prześladowanie (pogoń).
Nr
8
1.
Hf4 Ke6
2.
Hg5 Kd6
3.
Hf5 ...
Hetman
za każdym razem staje o ruch skoczka od nieprzyjacielskiego króla.
W takim położeniu maksymalnie ogranicza ruchliwość króla,
zmuszając go stopniowo do odstąpienia do jednego z narożnych pól
szachownicy. Ten manewr powtarza się wielokrotnie.
3.
... Kc6
4.
He5 Kb6
5.
Hd5 Kc7
6.
He6 Kb7
7.
Hd6 Ka7
8.
Hc6 Kb8
9.
Hd7 Ka8
Uwaga!
Jeśli teraz białe będą kontynuować pogoń - 10. Hc7??, to czarne
nie będą mogły wykonać żadnego prawidłowego ruchu. Powstaje
pozycja pata, co oznacza remis. Czy przyjemnie jest zremisować mając
hetmana więcej? Nie szczególnie... Oto jakie niebezpieczeństwo
czyha na beztroskiego szachistę nawet w najprostszych pozycjach! Na
diagramie Nr 9 przedstawione jest ta pozycja patowa.
Nr
9
Nigdy
nie należy spieszyć się.
Zwycięstwo nie ucieknie. Nastał czas podciągnięcia króla na
pomoc hetmanowi. Bierki winny współpracować z sobą.
10.
Kd2 Kb8
11.
Kc3 Ka8
12.
Kb4 Kb8
13.
Ka5 Ka8
14.
Kb6 Kb8
Teraz
nastąpi mat hetmanem z jednego z pól - b7, d8 lub e8.
Mata
hetmanem można dać jeszcze szybciej, jeśli ograniczać
nieprzyjacielskiego króla wspólnym działaniem obu figur (diagram
Nr 8).
1.
Hf4 Ke6
2.
Kd2 Kd5
3.
Kd3 Ke6
4.
Kd4 Ke7
5.
Kd5 Kd7
6.
Hf7+ Kc8
7.
Kc6, i mat w następnym posunięciu.
Matowanie
gońcami
Dwa
gońce lekko rozprawiają się z samotnym królem. Ale zepchnięcie
króla na skraj szachownicy, to dopiero połowa dzieła. Trzeba go
zagnać do narożnika, obojętnie jakiego. Jeśli narożnik
jest koloru czarnego, to końcowe uderzenie zadaje czarnopolowy
goniec; jeśli koloru białego, to ostatnie słowo należy do
białopolowego gońca.
Żeby
zepchnąć króla, gońce powinny działać na sąsiednich
przekątnych (diagram Nr 10).
Nr
10
W
takim położeniu gońce tworzą nieprzekraczalną barierę,
odcinając króla na jednej stronie szachownicy. Własny król
kieruje się do obejścia z drugiej strony. Przeciwnik, zgodnie z
regułami sztuki wojskowej, jest wzięty w kleszcze.
1.
Kh2 Ke4
2.
Kg3 Kd5
3.
Kf4 Ke6
4.
Gg2 ...
Bariera
przesunęła się o jedną przekątną, gońce nadal ją
uszczelniają.
4.
... Kf6
5.
Kg4 Ke5
6.
Kg5 Ke6
7.
Gg3 ...
Zrobiony
został jeszcze jeden ograniczający krok. Czarny król jest zmuszony
do odstąpienia.
7.
... Ke7
8.
Gh3 Kf7
9.
Gd6 Ke8
Teraz
konieczne jest zepchnięcie króla do narożnika. To także nie jest
trudne, trzeba tylko wystrzegać się pata.
10.
Kf6 Kd8
11.
Gf5 ...
Wyczekujący
ruch, zmuszający czarnego króla do marszu na miejsce kaźni.
Pośpiech - 11. Kf7?? prowadził do pata.
11.
... Ke8
12.
Gc7 ...
Jeden
z gońców odcina królowi drogę ucieczki. (Jeszcze można było
pomylić się - 12. Ge7?? - pat!)
12.
... Kf8
13.
Gd7 ...
Teraz
drugi goniec wykonuje tę samą pracę.
13.
... Kg8
14.
Kg6 Kf8
I
na zakończenie ocean zadowolenia.
15.
Gd6+ Kg8
16.
Ge6+ Kh8
17.
Ge5#
Jak
widać gra podlegała ścisłemu planowi. Każdy ruch białych figur
służył wykonaniu konkretnego zadania.
Matowanie
gońcem i skoczkiem
Końcówki
z dwoma gońcami przeciw królowi praktycznie nie są grane. Ale
końcówki z gońcem i skoczkiem przeciw królowi czasem trafiają
się. Mata stawia się tylko w narożniku koloru gońca:
przy czarnopolowym gońcu na polach a1 i h8, przy białopolowym na a8
i h1.
W
rzeczywistości przy spychaniu króla powstają poważne trudności.
Sposoby spychania są dość złożone. Niezbędne jest samodzielne
ćwiczenie i przestudiowanie metody zmuszenia przeciwnika do
porzucenia bezpiecznego narożnika i podążenia naprzeciw swej zguby
(diagram Nr 11).
W
białym narożniku można tylko narazić się na pata (1. Kc7??).
Zadaniem białych jest zepchnąć króla do czarnego narożnika h8,
nie dając mu wyrwać się na swobodę.
Nr
11
1.
Sc7+ Kb8
2.
Gd4 ...
Dobrze
już znajomy wyczekujący ruch.
2.
... Kc8
3.
Ga7 Kd8
4.
Sd5 Ke8
Do
tej pory wszystko szło gładko (jeśli 4. ...Kc8, to 5. Se7+ Kd8 6.
Kd6). Ale teraz, kiedy białe figury są oddalone, czarny król
zamierza uciec z niewoli.
5.
Kd6 Kf7
Jeszcze
moment i jeniec wyrwie się na swobodę, a tam już niedaleko do
bezpiecznego schronienia - białego pola h1.
6.
Se7! ...
Otóż
to! Skoczek nie śpi.
6.
... Kf6
Pojawiła
się inna szczelina - pole g5. Ale po co istnieje goniec?
7.
Ge3! ...
Ostatnie
dwa ruchy białych były najtrudniejsze. Tak wygląda
współpraca bierek: każda wykonuje swoją powinność.
Goniec odbiera nieprzyjacielskiemu królowi czarne pola, skoczek -
białe. A wszystkie razem wykonują wspólne zadanie.
Nadzieje czarnego króla na ratunek runęły. znów podlega
aresztowi.
7.
... Kf7
8.
Gd4 Ke8
9.
Ke6 Kd8
10. Gb6+ Ke8
Powstała
pozycja jak po trzecim posunięciu, z tą tylko różnicą, że
czarny król przybliżył się do narożnika h8 o dwa pola. Białe
powtarzają manewr skoczkiem.
11.
Sf5 Kf8
12.
Gd4 Ke8
13.
Gf6 Kf8
14.
Ge7+ Kg8
Natychmiast
przegrywa 14. ...Ke8? 15. Sd6 (g7)#.
15.
Kf6 Kh7
16.
Kf7 Kh8
Teraz
mat w trzech posunięciach jest nieuchronny (diagram Nr 12).
Nr
12
17.
Kg6 Kg8
18.
Sh6+ Kh8
19.
Gf6#
Materiał
niematujący
Ani
goniec, ani skoczek nie są straszne dla samotnego króla: gra kończy
się remisem. Nie starcza sił i dwom skoczkom. Teoretycznie mat jest
możliwy (diagram Nr 13), ale przy prawidłowej obronie nie da się
go postawić.
Nr
13
1.
Sd6 ...
Po
1. Sd7+ Kc8 czarne spokojnie odejdą do centrum, gdzie danie mata
jest niemożliwe (przegrywa pójście do narożnika 1. ...Ka8?? 2.
Sc7#).
1.
... Ka8
2.
Sc6. Pat.
Ale
jeśli dodamy czarnego pionka, na przykład e6, to czarne będą
miały rezerwowy ruch i rezultat partii będzie inny. Diagram Nr 14:
Nr 14
1.
Sd6 Ka8
2.
Sc6 e5
Z
powodu czarnego pionka patowa pozycja rozpada się. Czarne chętnie
oddałyby tego pionka, ale białym nic po takiej zdobyczy. Ich celem
jest mat.
3.
Sb5 e4
4.
Sc7 #
Ćwiczenia
Nr
15
Mat
w dwóch posunięciach
Nr
16
Mat
w trzech posunięciach
Nr
17
Mat
w trzech posunięciach
Nr
18
Mat
w pięciu posunięciach
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz