W
celu głębszego poznania zagadnienia izolowanego piona "d"
w centrum szachownicy rozpatrzymy przykłady z partii.
Przykład
I
Partia
angielska, obrona Agincourt [A 13]
Świerdłowsk,
1943 r.
Michaił
Botwinnik - Jewgienij Zagoriański
1.Sf3
d5 2.c4 e6 3.b3 Sf6 4.Gb2 Ge7 5.e3 O-O 6.Sc3 c5 7.cxd5 Sxd5 8.Sxd5
exd5 9.d4 cxd4 10.Hxd4 Gf6 11.Hd2 Sc6 12.Ge2 Ge6 13.O-O Gxb2 14.Hxb2
Ha5
[Białe
utrzymały przewagę debiutową: inicjatywę. Czarne nie posiadają
kompensacji za izolowanego pionka: nie mają lepiej rozwiniętych
figur o większej swobodzie ruchu. LeM.]
[Zasada
dwóch słabości
Przy
realizacji przewagi materialnej lub pozycyjnej często stosuje się
zasadę dwóch słabości. Zgodnie z tą zasadą, w sytuacjach, gdy
istnienie jednej słabości u partnera nie jest wystarczające do
wygranej, należy wyrobić u partnera drugi obiekt ataku. Dopiero
wówczas, lawirując między dwoma obiektami ataku, można przełamać
system obrony. Termin „słabość” ma tu bardzo szerokie
znaczenie. Może być nią wymagający obrony pionek, ale również –
niewielka przewaga materialna czy pozycyjna (np. opanowanie wolnej
linii, wolny pionek itp.)
Wyjaśnijmy
tę zasadę na poniższym, klasycznym przykładzie. Ryszard Bernard]
15.Wfd1
Wad8 16.Wd2 Wd7 17.Wad1 Wfd8 18.h3 h6 19.Se5 Sxe5 20.Hxe5 Hc5 21.Gf3
b6
Ostatnim
posunięciem czarne obroniły się przed e3-e4.
22.Hb2
Wc8 23.He5 Wcd8 24.Wd4 a5 25.g4! ...
Wykorzystując
pasywne położenie czarnych figur, białe przystąpiły do ataku na
skrzydle królewskim.
[Czarne
mają słabego izolowanego pionka d5, ale jest on wystarczająco
broniony i nie widać, jak zwiększyć na niego nacisk... 25.g4!
Wstęp do wyrobienia drugiej słabości. Okaże się nią czarny
król. Otwarcie linii „g” da białym możliwość bezpośredniego
ataku. Czarne figury, związane koniecznością obrony pionka d5, nie
będą w stanie wywiązać się z dodatkowych obowiązków. RB]
25.
... Hc6 26.g5 hxg5 27.Hxg5 f6 28.Hg6 Gf7 29.Hg3 f5?
Pozycyjna
kapitulacja.
[Czarne
chcą wziąć pod kontrolę pola e4 i g4, ale osłabiają przy tym
osłonę pionkową wokół króla. Lepsze było 29...Ge6. RB]
30.Hg5
He6 31.Kh1! ...
[Teraz
z decydującym efektem na linię „g” wkracza wieża. RB]
31.
...He5 32.Wg1 Wf8 33.Hh6! ...
Inicjatywa
białych stopniowo nabiera decydującego znaczenia.
[Atak
na pionka b6 z jednoczesną groźbą 34.Wh4. Jeśli
33...g6, to 34.h4 z dalszym h4-h5. Na 33...Wd6? rozstrzygało
34.W:g7+!H:g7
35.H:d6! RB]
33.
... Wb8 34.Wh4 Kf8 35.Hh8+ Gg8 36.Wf4! ...
[Czarne
obroniły króla, ale pojawił się kolejny obiekt ataku – pionek
f5. Jego ocalić już nie są w stanie. RB]
36.
... Wbb7 37.Wg5 Wf7 38.Hh5 Ha1+ 39.Kg2 g6 40.Hxg6 Gh7 41.Hd6+ Wfe7
42.Hd8+
Czarne
poddały się.
Przykład
II
Obrona
francuska, wariant Tarrascha, system otwarty Euwe-Keresa [C 07]
Bamberg,
1968 r.
Paul
Keres - Borislav Ivkov
1.e4
e6 2.d4 d5 3.Sd2 c5 4.Sgf3 Sf6 5.exd5 exd5 6.Gb5+ Gd7 7.Gxd7+ Sbxd7
8.O-O Ge7 9.dxc5 Sxc5 10.Sb3 Sce4 11.Sfd4 Hd7 12.Hf3 O-O 13.Sf5 Wfe8
14.Sxe7+ Wxe7 15.Ge3 Hb5 16.Gd4 Wae8 17.Hd3 Hc6 18.Wad1 Sh5 19.Ge3
Shf6 20.Sd4 Hd7 21.h3 a6 22.Wfe1 Sd6 23.Sf3 Ha4 24.b3 Ha5 25.a4 Sde4
26.Gd4 h6 27.We3 Sh5 28.Gb2 Shf6 29.Wde1 Sc5 30.Hd4 Wxe3 31.Wxe3 We4
32.Wxe4 Scxe4 33.He3 Hc7 34.Sd4 Hd7 35.Hf4 Hd6 36.Hf5 Hc5 37.Hf3 Hc7
38.He3 Hd7
W
końcówce strona posiadająca izolowanego piona normalnie doświadcza
kłopotów, przy czym najbardziej nieprzyjemnym dla niej układem sił
jest skoczek - blokujący nieprzyjacielskiego piona "d" -
przeciw gońcowi poruszającemu się po polach odmiennego koloru, niż
zajmowane przez skoczka.
39.f3
Sd6 40.He5! ...
Centralizacja
hetmana.
40.
... Sde8 41.Kf2! ...
Początek
przemyślnego przemieszczenia króla do centrum, stwarzający groźbę
pionowego szturmu na skrzydle królewskim. Decydujące w przyszłej
końcówce.
41.
... Sd6 42.g4 Hc7 43.Ke2! ...
Groziło
43. ...Sde4+.
43.
...Hc5 44.Kd2 Sd7 45.He3 Ha5+ 46.Hc3 Hxc3+ 47.Kxc3 Se5 48.Ga3 Se8
49.f4 Sg6 50.Se2 Sc7 51.f5 Sh4 52.Kd4 b6 53.Ke5 Sf3+ 54.Kd6 Se8+
55.Kxd5 Sg5 56.Sf4
Czarne
poddały się.
Przykład
III
Debiut
gońca [C 23]
Baden-Baden,
25 IV 1925 r.
Stefano
Rosselli del Turco - Akiba Rubinstein
1.e4
e5 2.Sc3 Sf6 3.Gc4 Sxe4 4.Hh5 Sd6 5.Hxe5+ He7 6.Hxe7+ Gxe7 7.Gb3 Sf5
8.Sf3 c6 9.O-O d5 10.We1 Sa6 11.d4 h5 12.Se2 Sc7 13.c3 f6 14.Sg3 Sxg3
15.hxg3 g5 16.Gd2 Gf5 17.We3 Kd7 18.Wc1 Gd6 19.Gc2 Gxc2 20.Wxc2 Wae8
21.Gc1 Wxe3 22.Gxe3 Se8 23.We2 Sg7 24.Gd2 Sf5 25.We1 ...
Żadnej
pozycji - również z izolowanym pionem - nie należy oceniać
szablonowo.
25.
... c5!
Pomimo,
że na szachownicy mamy do czynienia z końcówką, czarne świadomie
stwarzają sobie izolowanego piona. W tym przypadku jest to
wytłumaczone tym, że białe kontrolują pole d4, a napaść na
piona d5 nie jest możliwa.
26.dxc5
Gxc5 27.Kf1 ...
Obrona
przed Sg3.
27.
... h4 28.gxh4 g4 29.Sd4 Gxd4 30.cxd4 Wxh4 31.Gc3 Wh1+ 32.Ke2 Wh2
Przewaga
czarnych przybrała realne kształty. Rubinstein doprowadzi swoją
pozycyjną przewagę do zwycięskiego końca.
33.Wg1
Sh4 34.g3 Sf5 35.b3 Ke6 36.Gb2 a6 37.Gc3 Sd6 38.Ke3 Se4 39.Ge1 Kf5
40.Wf1 Wh8 41.Kd3 b5 42.a3 Wh7 43.Ga5 Wh8 44.Gb4 Wc8 45.Ga5 Sg5
46.Gd2 Se4 47.Ga5 Kg6 48.Gb4 f5 49.Ga5 Wh8 50.Ke3 We8 51.Kd3 Wc8
52.Gb4 Wc7 53.Ga5 Wh7 54.Ke3 We7 55.Kd3 f4 56.gxf4 Wh7 57.Gd2 Sxd2
58.Kxd2 Wh3 59.f3 gxf3 60.Wf2 Kf5 61.Ke3 Kg4 62.b4 Wh1 63.f5 We1+
64.Kd3 We4
Czarne
poddały się.
Przykład
IV
Gambit
hetmański, obrona ortodoksalna, wariant Rubinsteina-Flohra [D 62]
Sztokholm,
1937 r. (III partia meczu)
Reuben
Fine - Gideon Stahlberg
1.d4
Sf6 2.c4 e6 3.Sc3 d5 4.Sf3 Ge7 5.Gg5 Sbd7 6.e3 O-O 7.Hc2 c5 8.cxd5
cxd4 9.Sxd4 Sxd5 10.Gxe7 Hxe7 11.Sxd5 exd5 12.Gd3 Hb4+ 13.Hd2 Se5
14.Ge2 Hb6 15.b3 Sc6 16.Wd1 Ge6 17.O-O Wac8 18.Hb2 Sxd4 19.Wxd4 Wc5
20.Wfd1 Wfc8 21.W4d2 h6 22.Gf3 Hc6 23.h3 Wc7 24.He5 f6 25.Hf4 Wc8
[Przewaga
pozycyjna białych jest bezsporna: czarne za izolowanego pionka nie
uzyskały swobodnej gry figurowej.
W
przeciwieństwie do aktywnie rozmieszczonych białych figur i ich
dobrze osłoniętego króla, bierki czarnych (pasywny goniec i
ciężkie figury z hetmanem przeszkadzającym wieżom we współpracy)
stoją źle, a ich król nie ma bezpiecznej osłony. LeM]
26.e4!
dxe4 27.Wd6 exf3
Po
2. ...He8 3. Hxe4 czarne tracą piona b7.
28.Wxc6
W5xc6 29.Hxf3 Wc1 30.Wxc1 Wxc1+ 31.Kh2 ...
Powstałą
pozycję białe wygrywają, chociaż nie bez technicznych trudności.
31.
... Wc6 32.Hf4 a6 33.Hb8+ Gc8 34.b4 Kh7 35.a4 f5 36.He5 Wf6 37.Hc7
Wc6 38.He7 Wg6 39.f3 Wc6 40.b5 axb5 41.axb5 Wc4 42.h4 Wc2 43.h5 Wc4
44.Hf7 Wc5 45.Kg3 Wc2 46.Hg6+ Kh8 47.He8+ Kh7 48.Kf4 Wc1 49.Hg6+ Kg8
50.Ke5 Gd7 51.Hb6 Gc8 52.Kd6 Kh8 53.He3 1-0.
Przykład
V
Obrona
półsłowiańska, wariant merański [D 47]
Moskwa,
1925 r.
Akiba
Rubinstein - Emanuel Lasker
1.d4
d5 2.c4 c6 3.e3 Sf6 4.Sc3 e6 5.Sf3 Sbd7 6.Gd3 dxc4 7.Gxc4 b5 8.Ge2 a6
9.O-O Gb7 10.b3 Ge7 11.Gb2 O-O 12.Se5 c5 13.Gf3 Hc7 14.Sxd7 Sxd7
15.Se4 Wad8 16.Wc1 Hb8 17.He2 cxd4 18.exd4 ... [Białe za izolowanego
piona mają swobodniejszą grę - pozycja jest równa. LeM]
Jeden
z planów gry przeciw izolowanemu pionowi związany jest z
uproszczeniami i przejściem do końcówki.
18.
... Wc8 19.g3 Ha8!
Momentalne
wykorzystanie osłabienia wielkiej przekątnej.
20.Kg2
Wfd8 21.Wxc8? ...
Białe
działają zgodnie z życzeniem przeciwnika.
21.
... Wxc8 22.Wc1 Wxc1 23.Gxc1 h6!
Zapobiega
24. Gf4.
24.Gb2
Sb6 25.h3? ...
Strata
czasu. Lepsze było 24. Sc5.
25.
... Hc8 26.Hd3 Sd5!
Prowokuje
następne osłabienie.
27.a3
Sb6 28.Kh2 Gd5 29.Kg2 Hc6 30.Sd2 a5 31.Hc3 Gxf3+
Najbardziej
precyzyjna kontynuacja.
32.Sxf3
...
Na
32. Hxf3 bardzo nieprzyjemne było 32. ...Sd5 z groźbą Hc2.
32.
... Hxc3 33.Gxc3 a4 34.bxa4 bxa4 35.Kf1 ...
Końcówka
skoczkowa po 18. Gb4 Gxb4 19. ab a3 jest wygrana dla czarnych.
35.
... Gxa3 36.Ke2 Kf8 37.Kd3 Sd5 38.Ge1 Gd6 39.Kc4 Ke7 40.Se5 Gxe5
41.dxe5 Kd7 42.Gd2 h5 43.Gc1 Kc6 44.Ga3 Sb6+ 45.Kd4 Kb5 46.Gf8 Sc4
47.Kc3 g6 48.f4 Se3 49.Kd3 Sd5 50.Ga3 ...
Nie
ratowało 50. h4.
50.
... h4 51.gxh4 Sxf4+ 52.Ke4 Sh5 53.Kf3 Kc4 54.Gb2 Kb3 55.Ga1 a3
56.Kg4 Kc2 57.Kg5 Kd3!
Białe
poddały się.
Przykład
VI
Obrona
francuska, wariant Tarrascha [C 07]
Moskwa,
17 IV 1951 r. (XV partia meczu o MŚ)
Michaił
Botwinnik - Dawid Bronstein
[1.d4
e6 2.e4 d5 3.Sd2 c5 4.exd5 exd5 5.Sgf3 Sf6 6.Gb5+ Gd7 7.Gxd7+ Sbxd7
8.O-O Ge7 9.dxc5 Sxc5 10.Sd4 Hd7 11.S2f3 O-O 12.Se5 Hc8 13.Gg5 We8
14.Sd3 Sxd3 15.Hxd3 Hg4 16.Ge3 Gc5 17.h3 Hg6 18.Hxg6 hxg6 19.Wad1 We4
20.c3 b6 21.Sc2 Wd8 22.Wd3 Kf8 23.Wfd1 Ke7 24.Kf1 Kd7 25.Gg5 Kc6
26.b4 Gf8 27.Se3 We5
Przewaga
pozycyjna jest po stronie białych: ich wieże współpracują ze
sobą, w przeciwieństwie do wież przeciwnika, a lekkie figury
zajmują aktywniejsze pozycje. Z uwagi na izolowanego pionka wymiany
powinny dać białym szanse na zwycięstwo. LeM]
Wygrywa
1. Gxf6 gf 2. f4 (lepsze niż 2. c4 albo 2. a3) 2. ...Wh5 3. c4
Gxb4 4. Sxd5 Gd6 5. Sxf6 Whh8 (5. ...Wf5 6. Sd5) 6. Se4. Dalej
nastąpią wymiany na d8 i podciągnięcie białego króla do boju.
[W
partii nastąpiło 28.f4 We4 29.f5 We5 30.Gf4 We4 31.Gg5 We5 32.Gf4
We4 33.Gg5 i rywale uzgodnili remis - LeM]
Przykład
VII
Drugi,
szeroko rozpowszechniony, plan walki przeciw izolowanemu pionowi to
transformacja "izolaka" w "wiszącą parę"
pionów drogą wymiany na c3 (c6). Wynika stąd nowa struktura pionów
(patrz partia Nr 1 Steinitz - Zukertort).
Gambit
hetmański, obrona Tarrascha, wariant praski [D 33]
Akiba
Rubinstein - Georg Salwe
Łódź,
1908 r.
1.d4
d5 2.Sf3 c5 3.c4 e6 4.cxd5 exd5 5.Sc3 Sf6
Dokładniejsze
jest 5. ...Sc6.
6.g3
Sc6 7.Gg2 cxd4
Nieco
przedwczesna wymiana.
8.Sxd4
Hb6 9.Sxc6 bxc6
10.O-O
Ge7
Lepsze
jest 10. ...Ge6, umacniając piona d5 i dążąc do przeprowadzenia
c6-c5.
11.Sa4
Hb5 12.Ge3 O-O
I
teraz także dokładniejsze jest 12. ...Ge6, np. 13. Wc1 Sd7.
13.Wc1
...
Teraz
białe kontrolują punkty d4 i c5.
13.
... Gg4 14.f3 Ge6 15.Gc5 Wfe8 16.Wf2 Sd7 17.Gxe7 Wxe7 18.Hd4 Wee8
Na
18. ...Wc8 nastąpiłoby 19. Sc5.
19.Gf1
Wec8 20.e3 Hb7 21.Sc5 Sxc5 22.Wxc5 Wc7 23.Wfc2 ...
Znakomite
przegrupowanie sił zostało zakończone.
23.
... Hb6
Konieczne
było 23. ...a5.
24.b4!
...
Obecnie
pozycja czarnych jest beznadziejna.
24.
... a6 25.Wa5 Wb8 26.a3 Wa7?
Przeoczenie
przyspieszające porażkę.
27.Wxc6
Hxc6 28.Hxa7 Wa8 29.Hc5 Hb7 30.Kf2 h5 31.Ge2 g6 32.Hd6 Hc8 33.Wc5 Hb7
34.h4 a5 35.Wc7 Hb8 36.b5 a4 37.b6 Wa5 38.b7 (1:0)
Przykład
VIII
Gambit
hetmański, obrona ortodoksalna, wariant Botwinnika [D 60]
Łódź,
1917 r.
Teodor
Regedziński - Akiba Rubinstein
[
1.d4 d5 2.Sf3 Sf6 3.c4 e6 4.Gg5 Sbd7 5.Sc3 Ge7 6.e3 O-O 7.Gd3 dxc4
8.Gxc4 a6 9.O-O b5 10.Gd3 Gb7 11.He2 c5 12.Wad1 cxd4 13.exd4 Sb6
14.Se4 Sxe4 15.Gxe7 Hxe7 16.Gxe4 Wfd8 17.Wd3 Gxe4 18.Hxe4 Wac8
19.Wfd1 Sd5 20.W3d2 Sf6 21.He3 Hb7 22.h3 h6 23.We2 Hd5 24.b3 Hd6
25.Wc1 Sd5 26.Hd2 ...
[Białe
nie mają rekompensaty za izolowanego piona: ich figury stoją
pasywnie, a centralny pion jest wzorcowo zablokowany przez skoczka
przeciwnika. LeM.]
26.
... Hf4!
Nie
można 26. Hxf4 Sxf4 27. Wec2 Se2+
27.Wc2
Hxd2 28.Wexd2 Wxc2 29.Wxc2 Sb4! 30.Wb2 Wc8!
Czarne
mają zdecydowaną przewagę pozycyjną i pewnie ją realizują.
31.Kf1
Wc1+ 32.Ke2 Wa1 33.Kd2 Wxa2 34.Wxa2 Sxa2 35.Se5 Sb4 36.Sd7 f6 37.g3
Kf7 38.Sb6 Ke7 39.Kc3 a5 (0-1)
Przykład
IX
Obrona
Tarrascha, wariant klasyczny Spasskiego [D 34]
Moskwa,
1969 r. (XII partia meczu o MŚ)
Tigran
Petrosjan - Borys Spasski
[1.c4
e6 2.d4 d5 3.Sf3 c5 4.cxd5 exd5 5.g3 Sc6 6.Gg2 Sf6 7.O-O Ge7 8.Sc3
O-O 9.Gg5 cxd4 10.Sxd4 h6 11.Ge3 Gg4 12.Ha4 Sa5 13.Wad1 Sc4 14.Gc1
Hc8 15.Hc2 Wd8 16.b3 Se5 17.Gb2 Hd7 18.f3 Gh5
Czarne
nie mają rekompensaty za izolowanego - dobrze zablokowanego przez
białe - piona w centrum: ich figury nie mają większej swobody
ruchu, niż białe. LeM]
Jak
w pozycji powstałej po 18-u posunięciach wzmocnić nacisk białymi?
19.Hf5!
Sc6
Inne
kontynuacje są słabsze:
- 19.
...Hxf5 20. Sxf5 Gc5+ 21. Kh1 Gg6 22. Sa4 z zdobyczami
materialnymi;
- 19.
...Kc7 20. Scb5 Gb8 21. Hxd7 Sexd7 (albo 21. ...Wxd7 22. Wc1 Wd8
23. Sc7) 22. Sf5 Se5 23. Wc1.
20.Hxd7
Wxd7 21.Sxc6! bxc6 22.Sa4! Se8
Złe
byłoby tutaj 22. ...c5 z uwagi na 23. Gxf6 gf 24. g4 (albo 24. Gh3
Wdd8 25. Wc1) Gg6 25. f4.
Białe
osiągnęły dużą przewagę pozycyjną, jakiej Petrosjan nie
wykorzystał.
[23.Wc1
Wc7 24.Ge5 Gd6 25.Gxd6 Sxd6 26.Wfd1 Sb5 27.Kf2 f6 28.e3 Gf7 29.Gf1
Sd6 30.Wc3 Kf8 31.Sc5 a5 32.Wdc1 We7 33.Gh3 Waa7 34.a4 g5 35.Wd1 Kg7
36.Sd3 Ge8 37.Sc1 f5 38.Se2 g4 39.Gg2 gxf3 40.Gxf3 Se4+ 41.Gxe4 fxe4
42.Sd4 Wf7+ 43.Kg2 Wf6 44.Wf1 Wxf1 45.Kxf1 h5 46.Kg2 Gd7 47.Wc2 Wa6
48.g4 hxg4 49.Kg3 (1/2-1/2). LeM]
Strona
mająca izolowanego piona powinna skoncentrować swoje nadzieje na
grze środkowej. Uproszczenia, jakie obserwowaliśmy, nie są
wskazane. Jeden z możliwych planów - organizacja przełomu d4-d5
(d5-d4 w przypadku czarnych). Plan ten jest realny, gdy nie ma
dostatecznej kontroli nad polem d5 (d4 w przypadku czarnych), a
efektywność jego zależy od przewagi w rozwoju.
Przykład
X
Gambit
hetmański, obrona ortodoksalna, wariant Botwinnika [D 60]
Kaliningrad,
1940 r.
Igor
Bondarewski - Grigorij Rawiński
[1.d4
Sf6 2.c4 e6 3.Sc3 d5 4.Sf3 Ge7 5.Gg5 O-O 6.e3 Sbd7 7.Gd3 c5 8.O-O
dxc4 9.Gxc4 a6 10.a4 cxd4 11.exd4 Sb6 12.Gb3 Sbd5 13.We1 Ha5 14.Sxd5
Sxd5 15.Gxe7 Sxe7 16.Se5 b5?
Czarne
- odstające w rozwoju - ostatnim swym ruchem na moment utraciły
kontrolę nad punktem d5. LeM]
17.d5!
exd5?
Lepsze
byłoby 17. ...Sxd5.
18.Sxf7
bxa4
Na
18. ... Wxf7 jest 19. Wxe7.
19.Wxe7
Hc5! 20.Gxd5 Hxe7 21.Sg5+ Kh8 22.Sxh7 Wd8 23.Sf6! ...
Ale
nie:
- 23.
Sf8 z uwagi na 7. ...Hg5;
- 23.
Hh5 z wygraną czarnych po 23. ...Gg4.
23.
... He5 24.Hxa4 Hxf6 25.Gxa8 ...
I
białe stopniowo realizowały swoją przewagę materialną.
[25.
...Gd7 26.He4 Gf5 27.Hf3 Hxb2 28.Wf1 He5 29.h3 Gg6 30.Gc6 a5 31.Hg4
Hf6 32.Wc1 Wd2 33.Gf3 Wd4 34.Hc8+ Wd8 35.Hc5 a4 36.Hb4 Gf5 37.Hxa4
Gxh3 38.gxh3 Wf8 39.Wc3 Hxc3 40.Hh4+ Kg8 41.Gd5+ Wf7 42.Hd8+ Kh7
43.Hh4+ Kg8 44.Hd8+ Kh7 45.Gxf7 He1+ 46.Kg2 He4+ 47.f3 He2+ 48.Kg3
He5+ 49.Kg4 (1-0). LeM]
Przykład
XI
Gambit
hetmański, obrona klasyczna, wariant Rubinsteina [D27]
Moskwa,
1971 r.
Tigran
Petrosjan - Borys Spasski
[1.d4
d5 2.c4 dxc4 3.Sf3 Sf6 4.e3 e6 5.Gxc4 c5 6.O-O a6 7.a4 Sc6 8.He2 cxd4
9.Wd1 Ge7 10.exd4! O-O 11.Sc3 Sd5 12.He4! Scb4 13.Se5 Wa7 14.Gb3 Sf6?
15.Hh4 b6? 16.Hg3 Gb7?
Białe
mają swobodną grę figurową - z atakiem pozycji króla czarnych -
a ich izolowany pionek jest ruchomy, gdyż nie jest zablokowany
figurą przeciwnika.
Figury
czarnych są rozrzucone, zajmują złe pozycje i nie współpracują
ze sobą.
Przewaga
białych jest bezsporna, ale jeśli nie będą energicznie atakować,
to - stosownie do twierdzenia Steinitza - ryzykują, że utracą
inicjatywę. W tej sytuacji zadaniem białych jest przełom pionkowy
w centrum, po uprzednim jednoczesnym i forsownym, nie dającym
czarnym szans na wzmocnienie pozycji:
-
dokończeniu rozwoju,
-
osłabieniu kontroli czarnych nad krytycznym, kluczowym, polem d5.
Tigran
Petrosjan - Romuald spotkał się z nim osobiście na turnieju w
Austrii (Oberwart, 1981 rok) i swoją grą wzbudził jego
zainteresowanie jako potencjalny rywal w kolejnej rudzie - rozwiązuje
ten problem wzorowo, w sposób mistrzowski.
Romuald
wskazuje, i komentuje, serię doskonałych ruchów Tigrana Petrosjana
, decydujących o końcowym wyniku partii. LeM]
17.Gh6!
Se8 18.Wac1! Kh8 19.d5! exd5
Na
19. ...gh nastąpiłoby 20. de! z pogromem.
20.Ge3!
Wa8
Jeśli
20. ...Gc5, to 21. a5.
21.Sc4!
Sd6
Teraz
na 21. ...Gc5 białe kontynuowałyby 22. Sa5! Jednak trochę lepsze
byłoby 21. ...b5.
22.Gxb6
Hb8 23.Sa5 Sf5 24.Hxb8 Waxb8 25.Sxb7 Wxb7 26.a5 Gg5 27.Wb1 d4 28.Sd5
Sc6 29.Ga4 Wc8 30.f4 Sce7 31.Wbc1 Wcb8 32.fxg5 Sxd5 33.Gc6 Wxb6
Ostatnia
próba skomplikowania gry.
34.axb6
Sde3 35.b7! Sxd1 36.Wxd1 g6 37.g4 Sg7 38.Wxd4 Se6 39.Wd7
Czarne
poddały się.
Przykład
XII
Partia
angielska [A 15]
Moskwa,
1961 r.
Salo
Flohr - Borys Spasski
[1.Sf3
Sf6 2.c4 e6 3.b3 d5 4.Gb2 Ge7 5.g3 O-O 6.Gg2 c5 7.cxd5 exd5 8.d4 Sc6
9.O-O Gg4 10.dxc5 Gxc5 11.Sc3 a6 12.Se1 We8 13.h3 Gf5 14.Sd3 Ga7
15.Wc1 ...]
15.
... d4
Czarne
dążą do zorganizowania nacisku na piona e2.
16.Sa4
Ge4 17.Sac5 Gxg2 18.Kxg2 Hd5+ 19.Kh2 Se4 20.Sxe4 Wxe4 21.Wc2 Wae8
22.Gc1 f6 23.f3 W4e7 24.Ga3 Wf7 25.Sb4 Sxb4 26.Gxb4 Hb5 27.Ga3 h5
28.Hd3 Hxd3
Czarne
decydują się wykorzystać swoją przewagę w końcówce. Była
także druga możliwość - atak na osłabione skrzydło królewskie.
29.exd3
We3 30.Wd2 Wc7
Pion
d3 jest trochę mniej słabszy niż był pion e2, jednak teraz we
władaniu czarnych są odkryte linie. Jeden rodzaj przewagi został
zamieniony na inny.
31.Kg2
Kf7 32.Wc1 Wc3 33.Wcd1 Ke6 34.Gb2 Wc6 35.Wc1 Kd5 36.Wxc6 bxc6 37.Kf2
Gc5 38.Wd1 Gb4 39.a3 Gd6 40.Gc1 We7 41.Gd2 Wb7
Pomimo
zaciętej obrony białych, Spasski precyzyjnie realizuje swoją
przewagę.
42.b4
a5 43.bxa5 Wb2 44.f4 Wa2 45.Ke2 h4 46.gxh4 Gxf4 47.a6 Gxd2 48.Wxd2
Wxa3
Wynik
walki jest przesądzony.
[49.Wb2
Wxa6 50.Wb7 Wa2+ 51.Kf3 Wd2 52.Wxg7 Wxd3+ 53.Kg4 f5+ 54.Kxf5 Wxh3
55.Wd7+ Kc4 56.Kg5 c5 57.h5 d3 (0-1)]
Przykład
XIII
Debiut
Zukertorta, odwrócony gambit hetmański [D 02]
Berlin,
1928 r.
Jose-Raul
Capablanka - Akiba Rubinstein
[1.d4
d5 2.Sf3 c5 3.dxc5 e6 4.e4 Gxc5 5.exd5 exd5 6.Gb5+ Sc6 7.O-O Se7
8.Sbd2 O-O 9.Sb3 Gb6 10.We1 Gg4 11.Gd3 Sg6 12.h3 Gxf3 13.Hxf3 Sce5
14.Hf5 Sxd3 15.Hxd3 ...
Przewaga
jest po stronie czarnych: izolowanego pionka z nawiązką
rekompensują ich lepiej rozwinięte figury i swoboda działania z
możliwością ataku pozycji białego króla. LeM]
15.
... d4?
Teraz
pion ogranicza własnego gońca, a sam będzie wymagał obrony. W
kolejnych posunięciach Capablanka wykorzysta słabość
zablokowanego pionka, wiążąc siły czarnych jego obroną.
Prawidłowe
jest w tej pozycji 15. ...Hf6 16. Ge3 Hxb2 17. Hxd5 Gxe3 18.
Wxe3
b6 19. c4 Sf4 i 20. ...Se6. Walczyć o wyrównanie w tym przypadku
musiałyby białe.
[16.Gd2!
Hf6 17.We4! Wad8 18.Wae1 Hc6 19.g3 Wfe8 20.Ga5 Wxe4 21.Hxe4 Sf8
22.Hxc6 bxc6 23.We7 Wd5 24.Gxb6 axb6 25.Wb7 Sd7 26.Wc7 Wd6 27.Wc8+
Sf8 28.Sd2 c5 29.Sc4 We6 30.Wb8 We1+ 31.Kg2 g5 32.a4 Wa1 33.Sxb6 Kg7
34.Wc8 Se6 35.Sd7 Wxa4 36.Sxc5 Wb4 37.Sd3 Wb5 38.Kf3 h6 39.b4 h5
40.g4 hxg4+ 41.hxg4 f6 42.Wc4 Kf7 43.Sc5 Sd8 44.Sb3 (1-0)]
Następny
- bardzo popularny plan - to atak na skrzydle królewskim, przy
wzmocnieniu wysuniętego skoczka e5 (e4). Można wymienić dwie
podstawowe metody:
1)
czysto figurowy atak, ze zwyczajowym przemieszczeniem wieży po 3-m
(6-m) rzędzie,
2)
figurowo-pionkowy atak z uczestnictwem piona "f".
Przykład XIV
Obrona
Nimzowitza, system Gligoricia, wariant Bronsteina [E 55]
Mar
del Plata, 1957 r.
Miguel
Najdorf - Aleksander Kotow
[1.d4
Sf6 2.c4 e6 3.Sc3 Gb4 4.e3 O-O 5.Sf3 d5 6.Gd3 c5 7.O-O dxc4 8.Gxc4
Sbd7 9.He2 a6 10.a4 Sb6 11.Gb3 cxd4 12.exd4 Gd7]
13.Wd1
Wc8 14.Wd3 Sbd5 15.Sxd5 Sxd5 16.He4 Gc6 17.Se5 Sf6 18.Hh4 Gd5?
Zasługiwało
na uwagę 18. ...Se4.
19.Gg5
Ge7 20.Wh3 We8
Obliczone
na 21. Gxd5 Hxd5 22. Gxf6 Gxf6 23. Hxh7+ Kf8 z kontrgrą za piona.
Ale białe mają decydujące wzmocnienie ataku.
21.Gd1!
Ha5 22.Gh5 Wed8
Albo
22. ...Wf8 23. Gxf6 Gxf6 24. Gxf7+ itd.
23.Gxf7+
Kf8 24.Gh6 Se8 25.Hf4 Gf6 26.Gxg7+ Ke7
Nie
ratuje 26. ...Gxg7 27. Gxe8+.
27.Gxe8
Gxg7 28.Wxh7
Czarne poddały się.
Przykład
XV
Gambit
hetmański [D 27]
Charków,
1963 r.
Borys
Spasski - Jurij Nikołajewski
[1.d4
d5 2.c4 dxc4 3.Sf3 Sf6 4.e3 e6 5.Gxc4 c5 6.O-O a6 7.a4 cxd4 8.exd4
Sc6 9.Sc3 Ge7 10.Ge3 O-O 11.He2 ...
Pozycja
jest równa: białe za izolowanego piona posiadają lepiej rozwinięte
figury (ich wieże już współpracują ze sobą). LeM]
11.
... Sb4?
To
pozwala białemu skoczkowi wtargnąć na pole e5. Lepsze było 11.
...Sd5.
12.Se5
b6?
Strata
czasu. Należało rozwijać niegrające figury: 12. ...Gd7 z dalszym
Wc8.
13.f4
Sfd5 14.Wad1 Gf6 15.Se4 Gb7
W
rezultacie bezplanowej gry przeciwnika białe otrzymały groźną
atakującą pozycję.
16.f5!
exf5 17.Wxf5 Sxe3
Czarne
liczą na 18. Hxc3 Gxe5 19. Wxe5 Gd5, ale następuje decydująca
kombinacja.
18.Sxf6+!
gxf6 19.Hxe3 fxe5 20.Hxe5 h6 21.Wf6 Kh7
Przegrywało
także 21. ...Gd5 22. Wxh6 f6 23. Hg3+ Kf7 24. Wh7+ Ke6(e8) 25.
We1+.
22.Wdf1
Gd5 23.Hf5+ Kg8 24.Hg4+ Kh7 25.Wxh6+
Czarne
poddały się. (25. ...Kxh6 26. Wf5)
Przykład
XVI
Kolejny
plan gry - wykorzystanie odkrytej linii "c". Przesłankę
jego sukcesu stwarza słabość pola c6 (c3).
Obrona
Nimzowitza, system Gligoricia [E 53]
Moskwa,
1948 r.
Grigorij
Lewenfisz - Igor Bondarewski
[1.d4
Sf6 2.c4 e6 3.Sc3 Gb4 4.e3 O-O 5.Gd3 d5 6.Sf3 c5 7.O-O Sbd7 8.Gd2 b6
9.He2 Gb7 10.Wfd1 He7 11.a3 Gxc3 12.Gxc3 Wac8 13.Wac1 dxc4 14.Gxc4
...
Pozycja
po debiucie jest równa. Czarnym udało się utrzymać początkową
równowagę. W powstałej pozycji ich uwaga powinna być
skoncentrowana na centrum, bo tutaj jest napięta sytuacja - biały
pion d4 przeciwstawny czarnemu pionowi c5 - wymagająca nieustannej
kontroli z obu stron. W rachubę czarnych wchodzi zajęcie wieżą
linii "d" poprzez 14. ...Wfd8. Niekorzystna w tej pozycji
jest wymiana pionów w centrum, po jakiej białe mogą zająć
centrum na d4 izolowanym pionem przy lepszym rozwinięciu figur. LeM]
14.
... Se4? 15.Ga6 ...
Dobre
jest także 15. Ge1.
15.
... Sxc3?
Nie
doceniając subtelnego zamysłu białych.
16.Wxc3
cxd4 17.Wxc8 Gxc8 18.exd4! Gxa6
Na
18. ...Sb8 nieprzyjemne jest 19. Gxc8 Wxc8 20. d5.
19.Hxa6
...
Teraz
linia "c" jest opanowana przez białe.
19.
... Sf6 20.Wc1 Sd5 21.g3 ...
"Lufcik"
i ograniczenie działalności skoczka.
21.
... h6 22.Se5 Kh7
Jeśli
22. ...Hg5, to 23. Wc8.
23.h4
...
Uniemożliwia
wypad na g5; tymczasem grozi 24. Sc6.
23.
... f5?
Ta
próba kontrgry stwarza tylko nowe słabości.
24.He2
g6 25.Wc6 We8
Groziło
26. Sxg6.
26.b4
Hf6 27.Wd6 Hf8 28.Hb5 ...
Znów
grozi bicie na g6.
28.
... Sf6 29.Hc6 f4 30.h5 Sxh5 31.Wd7+ Sg7 32.Wf7 Hg8 33.He4 Wc8
34.Hxg6+ Kh8 i jednocześnie czarne poddały się.
Przykład
XVII
Gambit
hetmański, wariant Rubinsteina [D 61]
Moskwa,
1935 r.
Gideon
Stahlberg - Jose-Raul Capablanka
[1.d4
d5 2.c4 e6 3.Sf3 Sf6 4.Sc3 Ge7 5.Gg5 O-O 6.e3 Sbd7 7.Hc2 h6 8.Gh4 c5
9.Wd1 Ha5 10.Gd3 cxd4 11.exd4 dxc4 12.Gxc4 Sb6 13.Gb3 Gd7 14.O-O Gc6
15.Se5 Gd5 16.Sxd5 Sbxd5 17.He2 Wad8
Izolowany
pionek w centrum jest oporą dla skoczka, dając białym przewagę
przestrzeni. Przy ściśniętej, złej pozycji czarnych figur, typowa
ofiara skoczka na f7 powinna dać białym zwycięstwo. LeM]
18.f4
Se8 19.Gxe7 Sxe7 20.f5 Sxf5 21.Sxf7! Wxf7 22.Hxe6 Sed6 23.g4? ...
Wygrywało
23. He5! Teraz Capablanka ma odpowiedź na zagranie Stahlberga.
23.
... Kh8! 24.He5 Hxe5 25.dxe5 Se3 26.Gxf7 Sxd1 27.exd6 Wxd6 (1/2-1/2)
Przykład
XVIII
Gambit
hetmański, wariant trzech skoczków [D 37]
Montreal,
15.05.1894 r. (XV partia meczu o MŚ)
Emanuel
Lasker - Wilhelm Steinitz
1.d4
d5 2.c4 e6 3.Sc3 Sf6 4.Sf3 Ge7 5.e3 O-O 6.Gd3 c5 7.O-O cxd4 8.exd4
dxc4 9.Gxc4 Sbd7 10.Gb3 Sb6 11.Gg5 ...
Pozycja
taka, jak ze współczesnego turnieju. Praktyka wykazała, że
izolowany pion "d" w podobnym położeniu nie jest
słabością, tylko siłą, gdyż jest ważnym punktem oporu dla
białych figur na e5, a oprócz tego ogranicza możliwości
przeciwnika w centrum.
11.
... Gd7 12.Hd3 Wc8 13.Se5 Gc6 14.Sxc6 Wxc6 15.Wfd1 Sfd5 16.Gxe7 Sxe7?
Lepiej
było pobić na e7 hetmanem, aby szybciej zmobilizować swoje siły.
17.Gc2
Sg6 18.Hf3 Sd5 19.Ge4! Sxc3 20.bxc3 Wb6 21.c4 f5 22.Gc2 Hf6 23.c5 Wc6
24.Wab1 Sh4 25.He3 Wc7 26.f4 Sg6 27.Gb3 We7 28.a4 Wd8 29.a5 a6 30.Ga4
Hh4 31.g3 Hg4 32.Wd2 Sf8 33.Gd1 Hg6
34.d5! Wf7 35.d6 Hf6 36.Wdb2 g5 37.Wxb7 gxf4 38.Wxf7 Hxf7 39.gxf4
Hg7+ 40.Kh1 Sg6 41.Hxe6+ Kh8 42.He3 Wg8 43.Gf3 Sh4 44.Gd5 (1-0)
Przykład
XIX
Obrona
słowiańska [D 10]
Bukareszt,
1968 r.
Wiktor
Korcznoj - Florin Gheorgiu
[1.d4
d5 2.c4 c6 3.Sc3 Sf6 4.e3 g6 5.Sf3 Gg7 6.Ge2 O-O 7.O-O Sbd7 8.Gd2
dxc4 9.Gxc4 c5 10.He2 cxd4 11.exd4! Sb6 12.Gb3 Gg4 13.Wad1 e6 14.Gg5
Hd7 15.h3 Gxf3 16.Hxf3 Sbd5? 17.Wfe1 Wac8
Figury
białych są lepiej rozwinięte, a kluczowe pole d5 tylko pozornie
jest dobrze zablokowane przez czarne. Zadaniem białych jest
uruchomienie izolowanego pionka. LeM]
18.Gxf6!
...
Nieoczekiwanie
wyjaśnia się, że faktycznej kontroli nad punktem d5 czarne nie
posiadają.
18.
... Sxf6 19.d5 exd5 20.Gxd5 Wb8?
Lepsze było 20. ...Hc7; nie można grać 20. ...Sxd5 21. Sxd5 i
grożą szachy na f6 i e7.
21.Gb3
Hc7 22.Sb5 Hb6 23.Sd6 Wbd8 24.Sxf7! Wxf7
Jeśli
24. ...Wxd1, to 25. Wxd1 Wxf7 26. Wd7! Następuje nieoczekiwanie
wytworny finał.
25.Wxd8+
Hxd8 26.Hxb7 Hd7 27.We7!
Czarne
poddały się.
Przykład
XX
Obrona
Nimzowitza [E 55]
Ryga,
1970 r. (XXXVIII Mistrzostwa ZSRR)
Władymir
Tukmakow - Wiktor Korcznoj
[1.d4
Sf6 2.c4 e6 3.Sc3 Gb4 4.e3 O-O 5.Gd3 c5 6.Sf3 d5 7.O-O dxc4 8.Gxc4
Sbd7 9.Hb3 a6 10.a4 He7 11.Wd1 Ga5 12.Hc2 cxd4 13.exd4 Sb6 14.Ga2 h6
15.Se5 Gd7 16.Gb1 Wfd8 17.Wd3 Wac8 18.Wg3 Kf8 19.Hd2 Sbd5]
20.Gg6!
Ge8?
Korcznoj
nie znalazł prawidłowej obrony; lepsze było 20. ...Gc7. Jakie będą
następstwa tego ruchu?
21.Hxh6!
Hb4
Inne
kontynuacje nie są lepsze:
- 21.
...gh 22. Gxh6+ Kg8 23. Ge4+ Kh8 24. Gg7+ Kg8 25. Gf6+ Kf8 26.
Sxd5 itd.
- 21.
...fg 22. Hh8+ Sg8 23. Sxd5 Wxd5 24. Wf3+;
- 21.
...Wxc3 22. Gd3! Hb4 23. Hxg7+ Ke7 24. Hxf6+ Kxf6 25. Gg5+ z
matem.
22.Hh8+
Ke7 23.Hxg7 Hxd4 24.Sd3 ... z wygraną pozycją.
[24.
... Gxc3 25.bxc3 Sxc3 26.Ga3+ Kd7 27.We1 Kc7 28.Ge7 Scd5 29.Gxd8+
Kxd8 30.Ge4 Hxa4 31.Gxd5 Sxd5 32.Hg5+ Kc7 33.h4 Gb5 34.Wc1+ Gc6 35.h5
Hd4 36.Se5 f6 37.Sxc6 bxc6 38.Hg7+ Kd6 39.h6 Sf4 40.Hg4 Hd2 41.Wd1
(1-0)]
