Technika Wiktora Chenkina. Przymuszenie (Zugzwang)

   Poznajmy jeszcze jedną pozycję.

Nr 35

   Ruch białych. Spróbujmy zdobyć pionka e5:

1.Kf5 ...

   Czarne bronią go:

1. ... Kd4

Nr 36

   Ale cóż to? Białe chciały zdobyć nieprzyjacielskiego pionka, a nieoczekiwanie tracą własnego. Tracą tylko dlatego, że nastąpiła ich kolejność ruchu.

   Sytuacja, kiedy nie ma korzystnych posunięć i każdy ruch powoduje pogorszenie własnej pozycji, nazywa się Zugzwangiem. (Z niemieckiego: zug - ruch, zwang - przymus; dosłownie "przymus ruchu").

   Teraz wyobraźcie sobie, że w pozycji na diagramie Nr 36 jest ruch czarnych. Okazuje się, że i one nie mają korzystnych ruchów. Takie położenie nazywa się wzajemnym zugzwangiem. Kto zaczyna, ten przegrywa. Znów "stać lepiej, niż iść".

   Wróćmy do pozycji Nr 35. Celem każdej ze stron jest uzyskanie pozycji Nr 36, ale tak, aby przeciwnik był na posunięciu.

1. Kg5 ...

   Białe oczekują posunięcia 1. ...Kd4. Wtedy 2. Kf5 da oczekiwany rezultat.

1. ... Kc4

2. Kf6! ...

   Napadając na czarnego pionka od tyłu, białe zmuszają nieprzyjacielskiego króla do zajęcia fatalnego pola.

2. ... Kd4

3. Kf5! ...

   Powstała pozycja Nr 36 z wygraną białych. Jeśli jednak w pozycji Nr 35 jest ruch czarnych, to one z kolei zaczynając 1. ...Kc4, zabierają białego pionka tymże sposobem.

   Nie znaczy to, że wygrywa ten, kto zaczyna. Prawidłowy wynik walki to remis, niezależnie od tego, kto jest na posunięciu. Trzeba tylko właściwie bronić się, a to wiąże się z koniecznością przypomnienia opozycji.

   Załóżmy, że białe zabierają pionka królem. Gdzie powinien stać w tym momencie czarny król, żeby zająć opozycję? Na e7. Wtedy przy posunięciu białych powstaje pozycja remisowa (diagram Nr 29). Cel wskazuje rozwiązanie (diagram Nr 35).

1. Kg5 Kd6!

2. Kf5 Kd7!

3. Kxe5 Ke7!

   Opozycja z posunięciem białych: remis.

   Podobnie uzyskują remis białe przy czarnych na posunięciu.

   Ale jeśli przemieścić wszystkie bierki o jeden rząd w stronę pola promocji (diagram Nr 37) to białe przy swoim posunięciu wygrywają, ponieważ ich pionek znajduje się już w piątym rzędzie i problem sprowadza się do znanej nam już pozycji Nr 28.

Nr 37

Technika Wiktora Chenkina. Opozycja.

   Opozycją jest nie tylko przeciwstawienie się króli o jedno pole. Opozycją nazywa się każde przeciwstawienie się króli o nieparzystą liczbę pól. Ma ona wiele różnych postaci: może być prosta, boczna, ukośna, złożona, bliska i odległa.

Nr 31

1. Ke3! ...

Białe zajmują opozycję prostą, bliską. To jedyna droga do zwycięstwa. 1. Kf3? Kf5! prowadziło do remisu, bo dawało władanie opozycją czarnym.

1. ... Kf5

2. Kf3! Ke6

3. Kg4! ...

Nr 32

   Biały król zajął pole kluczowe, co gwarantuje zajęcie pola decydującego i w konsekwencji promocję pionka.
   Takie przeciwstawienie króli jak na diagramie Nr 32 nazywa się opozycją ukośną. Ma ona podobne znaczenie praktyczne, jak opozycja prosta, a w istniejącej pozycji zapewnia szybsze przemieszczenie białego króla do pola decydującego.

3. ... Kf6

   Jeśli 3. ...Ke5, to 4. Kg5 z zajęciem opozycji bocznej.

4. Kf4! ...

   Remisuje 4. f3?, bo oddaje opozycję czarnym: 4. ...Kg6! Ale teraz opozycja ukośna przeszła w prostą i czarne znów muszą ustąpić drogi nieprzyjacielskiemu królowi. Prawidłowy plan białych to przesunięcie najpierw króla jak najdalej można, a ruch pionkiem dopiero, jak to będzie niezbędne.

4. ... Ke6

5. Kg5 Kf7

6. Kf5 Kg7

7. Ke6 Kg6

8. f4 Kg7

9. f5 Kf8

   Teraz niezbędna jest uwaga: można pomylić się i zremisować po 10. f6? Ke8! To białe winny - ostatni już raz - same zająć opozycję, a później pole decydujące zapewniając pionkowi promocję.

10. Kf6! Ke8

11. Kg7.

   Król zajął pole decydujące: promocja pionka jest zapewniona.

   Na diagramie poniżej - Nr 33 - polami kluczowymi są: d5, e5 i f5.

Nr 33

   Załóżmy posunięcie białych: do czego należy dążyć? Można sądzić, że nie ma żadnego problemu: należy doprowadzić pionka do pola promocji i zamienić na hetmana. Oczywiście, ale myśleć należy. Jak na przykład należy poprowadzić pionka? Tutaj odpowiedź jest szybka: król powinien działać przed pionkiem. A więc należy odrzucić pokusę ruchu pionkiem i śpiesznie wziąć w rękę króla. Ale gdzie go postawić? Na c4, d4, e4? Wszystko jedno? Oczywiście, nie!

   Zawsze należy uwzględniać odpowiedź przeciwnika, który ze wszystkich sił stara się przeszkodzić zamysłom rywala. 

   Arcymistrz Ksawery Tartakower żartował: "Przeciwnik także ma prawo do istnienia." Tak więc, jeśli zagra się 1. Kd4, to przeciwnik zrealizuje swoje prawo do istnienia i zagra 1. ...Kd6, zajmując opozycję. Remis. Tak samo będzie w przypadku 1. Kc4? Kc6!

   Do zwycięstwa prowadzi tylko 1. Ke4! - ruch uwzględniający położenie nieprzyjacielskiego króla, nie mającego możliwości zajęcia opozycji. Po 1. ...Kd6 2. Kf5 wiadomo, co należy robić dalej.
   Jeśli na diagramie Nr 33 jest ruch czarnych, to winny się bić o remis. Gdzie postawić w tym celu czarnego króla? Na d6? Wtedy nastąpi 2. Kd4 Ke6 3. Ke4 i białe wygrywają. Okazuje się, że i czarne mają do remisu jedyną drogę: 1. ...Kd7! (diagram Nr 34).

Nr 34

   Policzcie ile pól znajduje się między królami? Trzy? Nieparzysta liczba. Przeciwstawienie króli, rozdzielanych nieparzystą liczbą pól (trzech lub pięciu) nazywa się odległą opozycją. Ruch mają białe, to znaczy że opozycją władają czarne. Spróbujmy: 2. Kd4 Kd6 lub 2. Ke4 Ke6 (pozycja jak na diagramie Nr 29). Remis. Wywód:

   Władanie daleką opozycją przy zbliżeniu króli zamienia się we władanie bliską opozycją.